Ook de golven zijn oceaan
Laat ons nog een terugkeren naar het bijzonder vruchtbare beeld van het water en de golven. De wereld van de verschillende verschijnselen is een oppervlakteverschijnsel, zoals de golven een oppervlakteverschijnsel zijn op de oceaan. De meeste mensen zien alleen deze oppervlakte. Daarom is het nodig hen krachtig op de andere zijde van het bestaan te wijzen: “Laat dat onderscheid vallen, kijk nu eens naar de niet-gescheidenheid die eronder ligt, dat is je ware natuur”. Dat wordt dan dikwijls begrepen als “de wereld van de verschijnselen is “maar” een oppervlakteverschijnsel, “maar” een illusie, het Ene is het Echte Werk.” Maar dan zit je opnieuw vast in het onderscheid! Nee, ook de oppervlakteverschijnselen maken deel uit van het ongescheidene. Ook onze dagdromen maken deel uit van de realiteit. Ook de golven zijn een aspect van de zee, van het water. Dat is de reden waarom Sekito in de Sandokai schrijft: “Gehecht zijn aan verschijnselen is begoocheling; samenvallen met het ene is nog geen verlichting.”
Zazen
Het realiseren van de grenzeloosheid is nooit een filosofisch inzicht of wetenschappelijke gedachte maar wat ik zou noemen een “direct zien”. De visie dat de werkelijkheid uit een verzameling aparte dingen bestaat is een denkbeeld; je kan natuurlijk ook het denkbeeld gaan koesteren dat alles één is; maar dat is dan nog altijd een gedachte. Dat is niet het realiseren van de eenheid.
Puur verstandelijk kan je zeggen: “alles bestaat uit materie, en ik ook, dus ik ben deel van het universum, ik bén het universum. Ik heb het begrepen.” Hoe goed het ook klinkt, het is een kaartenhuis van concepten dat bij het minste zuchtje wind instort, waarna je opnieuw in je oude beperkte standpunten vervalt.
De weg naar het realiseren van “één met alles” is de weg van zazen (of een vergelijkbare beoefening). Het is de weg van het doorprikken van elk denkbeeld, tot je rust in je ware zijn. Op dat moment is er niemand die rust in zijn ware zijn natuurlijk, er is enkel zijn. En dan blijkt dat het eigenlijk altijd zo al was, en altijd zo zal blijven.
Nieuwe trucs van het ego…
Maar het is waar: al te gauw worden de slogans ”één met alles” en “alles is één “ in de mond genomen zonder dat het een doorleefde realiteit is. Wanneer het denken – en het ego – zich hiervan gaat bedienen is het einde zoek. “Ik mag gerust iets stelen want ik ben één met alles, alles is toch één, dus er wordt fundamenteel niets gestolen.” Als we zo denken stapelen we illusie op illusie. Wanneer je echt diep aanvoelt voorbij woorden dat je één bent met alles zal je niet stelen (tenzij om groter kwaad te voorkomen).
Ook in new age kringen wordt de eenheid al eens misbruikt. De redenering gaat dan als volgt: “wanneer mijn essentie werkelijk de essentie van het bestaan, van het universum is, dan betekent dat dat ik mijn eigen verhaal kan schrijven, en bijvoorbeeld materiële voordelen kan halen uit mijn connectie met dat universum, dat ik zelf ben”. Een klassiek voorbeeld van de verwarring tussen niveaus: een golf die beseft dat ze water is kan daarom het verloop van de andere golven, noch van haar zelf veranderen. Het ego kan op geen enkele manier zijn voordeel doen met de eenheid. Het ego is juist de (ongefundeerde en kansloze) weerstand tegen het ongescheidene. Maar vanzelfsprekend maakt ook deze “weerstand” deel uit van datzelfde ongescheidene !