Wat is de zin van het leven?

Geen filosofie.
Een van de meest fundamentele vragen die de mens zich kan stellen is: “Wat is de zin van het leven? Wat is de zin van dit alles? Waarom zijn we hier? Waarom is er iets, in plaats van niets?” Over de antwoorden kan je natuurlijk op een vrijblijvende manier gaan discussiëren. Je kan dat als een spel zien, waarin allerlei opvattingen naar voren worden gebracht, om vervolgens te zien welke de slimste is, wie het laatste woord heeft. Maar waartoe leidt dat? Heeft al ooit iemand een verstandelijk antwoord naar voren gebracht, dat al de andere naar de prullenbak verwijst? Een antwoord dat voor ons dagelijks bestaan een wezenlijk verschil uitmaakt? Dat ons helpt ons leven te leiden?

Hiermee bedoel ik niet dat we vraag niet moeten stellen. Ik ben van mening dat ze van diep komt. Ze stellen is juist heel waardevol. Het gaat er echter om, hoe we met die vraag omgaan. Een verstandelijke vraag heeft niet altijd een verstandelijk antwoord nodig. Het brengt veel meer op om de vraag te laten inwerken, voorbij elke filosofie, zodat we de zin van het bestaan werkelijk ontdekken, werkelijk direct ervaren. Wanneer  we de stilte die volgt op de vraag niet gauw even opvullen met een antwoordje, maar we ze gebruiken om de vraag te laten rijpen, doorheen een indringende praktijk, zodat we ze ons eigen maken, niet met de conceptuele geest, maar met ons vlees, been en merg, dan zal ze ons leven fundamenteel bevrijden. 

 

Motivatie in moeilijke tijden.
We stellen ons zelden vragen over de zin van het leven wanneer alles goed gaat. Op het moment dat onze job lekker loopt, onze relatie goed zit en onze naasten gelukkig zijn zullen we niet zo gauw existentiële vragen gaan stellen. We zullen het leven gewoonweg over ons laten komen. Wanneer we echter plots worden ontslagen, in een pijnlijke scheiding verwikkeld zijn of in onze naaste omgeving worden geconfronteerd met ziekte, dood, pijn en lijden, dan is er een goede kans dat we het gevoel van zinvolheid verliezen en ons gaan afvragen waarom het in godsnaam zo moet lopen. Wat is de zin van dit alles? Waarom dit lijden? Waarom dit tranendal? 

Mensen die open en empathisch zijn staan natuurlijk voortdurend in verbinding met het lijden van anderen. We moeten de tv of computer maar aanzetten om geconfronteerd te worden met de onvoorstelbare ellende die de mensheid elk moment treft. Het is deze geraaktheid door het lijden van de mens die de oorzaak was van de zoektocht en het ontwaken van de historische Boeddha, een vijftal eeuwen voor Christus, en voor het ontstaan van het boeddhisme.

Wanneer de vraag naar de zin van alles opkomt op een indringende manier, misschien zelfs als een klacht of een snik, in vertwijfeling, is dat een uiting van een wezenlijk gevoel: dat van een gemis. Wat we missen is veel meer dan een verstandelijke reden om dit leven te leiden. Wat we missen is motivatie. Het woord komt van het latijn: movere, bewegen. Iets dat ons in beweging zet, iets dat ons een intuïtieve reden geeft om het leven te leiden. Wanneer we motivatie missen, kan het lijken alsof elke grond onder ons bestaan wegzinkt.

 

Wat betekent zinvol?
Laat ons even rustig wat tijd uittrekken om het denken over zingeving grondig te bestuderen zodat we de beperkingen ervan goed kunnen ervaren. We beginnen met helder te kijken naar wat het woord zinvol betekent. In het algemeen wordt het gebruikt om een reden uit te drukken; een reden of oorzaak, meer bepaald van iets dat gewenst is of als positief wordt ervaren. A is zinvol wanneer het leidt tot B, dat wenselijk is. Naar de bakker gaan is zinvol omdat ik brood wil kopen. Brood kopen is zinvol omdat ik wil eten.

Wanneer B niet wenselijk is zullen we A niet als zinvol te beschouwen. We kunnen wel begrijpen hoe natuurrampen als aardbevingen en orkanen ontstaan, maar ze zien als zinvol is iets helemaal anders. 

Wanneer B, het gevolg van een gebeuren of handeling, niet duidelijk is, dan wordt het bijzonder moeilijk. Wat is de zin van het leven op aarde? Wat is de zin van het feit dat er iets is en niet niets? Wat is de zin van het feit dat dat iets wat er is, zo is en niet anders? 

Maar waarom stellen we deze laatste vragen?

We stellen ze omdat bij veel mensen de overtuiging leeft dat iets pas waardevol is, pas reden van bestaan heeft (je hoort het al komen) als het zinvol is, dus tot iets anders leidt. We hebben de neiging, en niet zo’n klein beetje ook, om de logica van de zinvolheid door te trekken naar alle aspecten van ons bestaan. Op het eerste zicht kan dat logisch lijken, maar als je er even bij stil staat is het een absurde gedachte, dat iets pas waardevol zou zijn wanneer het tot iets anders leidt. Is het niet juist zo, dat iets pas waardevol is als het op zich waardevol is?