Alles stroomt
Zenbeoefening doet ons eveneens inzien dat, zelfs al is het altijd nu, dat nu zich voortdurend anders presenteert: het stroomt voortdurend! Alle verschijnselen waarmee dat eeuwige nu zich uitdrukt zijn compleet veranderlijk. Anders gezegd: alle verschijnselen, hoe onbestendig ook, hebben als constante dat ze nu verschijnen. Dat ze in het bewustzijn verschijnen. Is nu misschien een ander woord voor bewustzijn? Wanneer we alle beperkte identificaties met verschijnselen doorzien, kunnen we beseffen dat wat we op een dieper niveau zijn, gewoonweg het nu is. We kunnen niet “uit het moment”. We zijn het. En evenals het besef “ik ben in wezen bewustzijn” is dat een laatste identificatie waar je je niet aan kan vastklampen, en die zo een uitnodigende open deur vormt naar complete bevrijding.
“In het moment leven” zien we dan niet langer als één van twee gelijkwaardige mogelijkheden, waarbij de andere “in de tijd leven” is. “In het moment zijn” betekent vanaf dat moment “ontwaken, niet langer dromen dat je niet in het moment bent”, anders gezegd: “ophouden betoverd te zijn door de verhalen van het denken.” Wanneer je die verhalen ziet als verhalen, vormen ze geen probleem meer.
De illusie van het ik
Met het doorzien van verleden en toekomst wordt ook het afzonderlijke ik doorprikt. In de directe beleving hier en nu is er geen ik. Een ik, in de zin van een permanent en zelfstandig personage dat het centrum van mijn bestaan lijkt uit te maken, van mijn geboorte tot mijn dood (en volgens sommigen daarvoor en daarna), dat de waarnemer is van de verschijnselen en de doener van de handelingen, kan alleen bestaan in en dankzij de tijd. Iets kan alleen een stabiel bestaan leiden wanneer het doorheen het verstrijken van de tijd blijft bestaan. Wanneer de illusie van tijd sneuvelt, valt die van het ik ook weg. Anders gezegd: wanneer we thuiskomen in de fundamentele dimensie (“onze ware natuur”) die tijd overstijgt, waarbinnen tijd zich afspeelt, en die reëler is dan tijd, dan blijkt die fundamentele dimensie/ware natuur ook het ik te overstijgen, blijkt het ik zich binnen haar voor te doen, blijkt ze reëler te zijn dan het ik. “Maar ik voel toch mijn adem nu?”. Voor het voelen van adem, of van wat dan ook, is geen “ik” vereist. Bewustzijn is onpersoonlijk. Het “ik” dat je meent te zijn is een verhaal, een verhaal dat verschijnt in bewustzijn, hier en nu. Waar en wanneer anders?
Voor alle duidelijkheid…
Bij uitspraken als deze is er altijd een disclaimer vereist. Begrijp me niet verkeerd. Vanzelfsprekend ben ik van oordeel dat we de geschiedenis dienen te bestuderen en te kennen, en dat we onze lessen eruit moeten trekken. We moeten ook, en zelfs veel dwingender dan ooit, vooruit denken, op lange termijn. We moeten ons dringend afvragen of we als soort nog willen bestaan binnen tienduizend jaar. Nog dringender is de vraag, met welk klimaat, welk milieu we onze kinderen en kleinkinderen willen opzadelen. Maar als je hieruit meent te begrijpen dat ik wat ik hiervoor stelde, namelijk dat er alleen nu is, relativeer, dan vergis je je ook. Beide manieren om de ene realiteit te beleven zijn ongescheiden en hebben hun eigen betekenis, zelfs al vind ik het belangrijk te beklemtonen dat de ene aan de andere voorafgaat en dus dieper en meer fundamenteel is. Aangezien de meeste mensen enkel het relatieve kennen (het bestaan alleen doorheen het denken beleven), wordt er eerst krachtig op het absolute (dat het denken overstijgt) gewezen; wanneer dat gerealiseerd wordt, is de volgende stap altijd de integratie van beide.