4. Aandacht op de ademhaling
Maar waar moet ik dan aandachtig op zijn?
Simpelweg op alles. Uiteindelijk zelfs op je denken! Maar een geleidelijke opbouw is wenselijk.
Laat ons beginnen met de ademhaling – zoals in zazen! Door aandacht te schenken aan je ademhaling kan je je bewustzijn laten rusten in iets anders dan de gedachten. Hierdoor verliezen die hun vaart. Tegelijk word je opnieuw intiem met dát deel van jezelf dat geen denken is. Het onbelemmerd razen van de gedachten gebeurt trouwens enkel omdat we die gedachten zoveel aandacht geven. Zo voeden we ze. Dat kan best onwillekeurig zijn, hoor. Het is een beetje zoals wanneer je op je fiets zit, en plots onwillekeurig met je blik een boom fixeert en er tegenaan rijdt. Wat moet je doen om deze situatie te voorkomen? Naar iets anders kijken, natuurlijk. Je blikveld verbreden. Je ademhaling is daar heel geschikt voor.
De ademhaling voelen dus?
De ademhaling is een uiterst geschikt verschijnsel om gewoonweg te voelen. Je hebt ze altijd bij, je kan altijd naar het directe voelen van je ademhaling terugkomen. Ze leidt je onmiddellijk weg uit het denken, naar de levende ervaring hier en nu, naar dit lichaam. Ik vergelijk de ademhaling daarom wel eens met de Draad van Ariadne.
(Googelt op smartphone) ah ja… ik herinner me het nu. Theseus moest in het labyrint de Minotaurus zoeken en doden en Ariadne gaf hem bij het binnengaan een bol wol om af te wikkelen zodat hij altijd de weg naar de uitgang zou terugvinden.
Op dezelfde manier kan je wanneer je verloren loopt in het labyrint van het denken, altijd de draad van het ademen vastnemen en zo onmiddellijk de uitgang vinden! Direct ben je hier en nu, welke verhalen je gecompliceerde denkende geest ook ophangt!
Laat ons daarom het voortdurend terugkomen naar het voelen van de ademhaling beschouwen als uitnodiging nummer 1 op elk moment van je leven. Je hoeft zelfs geen boeddhist of zenbeoefenaar te zijn om dit toe te passen en er de vruchten van te plukken. Merk op dat je die ademhaling niet moet voortbrengen: ze is er al. Het volstaat om ze te voelen, hoe ze ook verloopt op elk moment. Het gaat er niet om ze te sturen of te verbeteren. Natuurlijk is het niet slecht om, wanneer je voelt dat je ademhaling te hoog zit en ze niet haar volledige ruimte inneemt, even tussenbeide te komen en ze te verdiepen. Dat is prima. Maar waar ik het hier over heb, is geen controle van de ademhaling. Het gaat om loslaten. De ademhaling wordt gebruikt als een baken waar we voortdurend naar terugkeren, zodat we bevrijd worden uit het denken. Al is het maar een beetje. Al is het maar even. Dat maakt een wereld van verschil.
Maar we voelen de ademhaling zeker niet enkel en alleen om vrij te worden van het denken. Het is al van het begin een realiseren van je ware natuur. Merk op dat ze er is, en dat je ze voelt. Laat je fascineren door de simpele ervaring van het voelen van de ademhaling. Alsof je ze nog nooit gevoeld hebt. En het is waar: deze ademhaling op dit moment heb je nog nooit gevoeld. Het is elk moment NU, elk nu is helemaal nieuw, uniek – en je kan er niet uit. Laat dat diep doordringen, niet met woorden, maar in je hele wezen. Nog eens, een goede instap is: laat je meer fascineren door de ademhaling dan door je gedachten. Dan zal je een spontane, moeiteloze aandacht voor de ademhaling cultiveren. Het ontwikkelen van die open attitude van aandacht is een van de belangrijkste omwentelingen die je in je leven kan meemaken.
Bovendien staat de ademhaling in verbinding met je hele lichaam, brengt ze je in contact met het hele lichaam.
Hoe bedoel je dat?
Wel, natuurlijk voorzien de longen het lichaam van zuurstof dat door het bloed naar de spieren en de organen wordt gebracht. Die zuurstof halen ze uit de atmosfeer, die komt van de planten, die zuurstof vrijgeven onder invloed van het zonlicht. Zo zie je dat zelfs op een puur wetenschappelijke manier ons lichaam één systeem vormt met de aarde en de zon. Hetzelfde geldt natuurlijk voor de energie die ons lichaam uit het voedsel haalt om te kunnen leven, om te kunnen bewegen.
Maar eigenlijk bedoelde ik het op een andere manier: de beweging van het ademen bevindt zich centraal in ons lichaam. Ze zal versnellen wanneer we een inspanning doen en vertragen wanneer we slapen of rusten. Emoties of spanningen zullen weerspiegeld worden in de manier van ademen. Het werkt ook in de andere richting: de ademhaling bewust tot rust brengen, in het bijzonder langzaam en diep uitademen, zal ons kalmeren.
Ja maar als ik mijn aandacht naar mijn ademhaling laat gaan, ontsnapt die zeker tien keer per minuut om terug in het denken te kruipen, hoor. En dat lijkt maar niet te beteren.
Maak je daar niet ongerust over. Als je aandacht om de zoveel seconden verglijdt naar het denken, betekent dat ook dat ze evenveel keren terug naar de ademhaling is gekomen! Het betekent dat je voortdurend het denken loslaat, zelfs al is het maar voor eventjes. De beweging van loslaten is er dus. Dat is het belangrijkste. En bovendien zie je telkens helder welke gedachten er allemaal zijn, en hoe ze je gevangen houden. Zo ontstaat er een diep inzicht voorbij woorden.