3. Beoefening buiten de dojo
Wanneer ik de basis van zazen heb, hoe trek ik die beoefening dan door in mijn hele leven? Want dat is toch de bedoeling?
Dat is de uitnodiging, dat klopt. Om te begrijpen hoe die beoefening zich in je dagelijkse leven kan realiseren, is het belangrijk om goed in te zien wat de essentie ervan is. Wat is volgens jou de essentie?
Wel, als ik het goed begrepen heb, is dat het helder inzien dat er niet zoiets is als een wezenlijk apart zelf, dat echt gescheiden is van zijn omgeving, de auteur is van de handelingen en gedachten, en het slachtoffer van wat er gebeurt.
Ja, de basis van alles wat er echt misgaat, is die fundamentele illusie van gescheidenheid.
Maar precies omdat het een illusie is moeten we niet echt iets speciaals bereiken, gewoon de illusie doorprikken, toch?
En hoe doen we dat, of beter gezegd: hoe gebeurt dat?
Eh, ik had gehoopt dat jij dat zou kunnen vertellen.
Laat ons even samen nadenken. Hoe ontstaat de illusie van gescheidenheid? Hoe wordt ze onderhouden? We hebben het erover gehad in onze vorige gesprekken.
Het is het denken in concepten, dus élk denken eigenlijk, dat de ongescheiden werkelijkheid in stukjes lijkt te verdelen, waarna we dan schijnen te leven in die virtuele, verdeelde versie van de werkelijkheid.
We nemen de levende werkelijkheid waar doorheen het denken, dus bestaat de uitdaging erin die nu direct te gaan beleven.
Kan dat?
Natuurlijk kan dat. Er gebeurt de hele tijd niets anders. Hoe kan er zich een concept vormen over een bewustzijnsinhoud als die niet eerst verschijnt? Er is altijd eerst de beleving, dan pas de conceptualisatie.
Geef eens een voorbeeld?
Voorbeelden genoeg: je stoot je teen ergens tegenaan. Eerst is er de pijn, dan pas komt de formulering ‘ik heb mijn teen gestoten, ik heb pijn’ en misschien volgt er wel een heel inwendig spektakel van zelfmedelijden. Als er niet eerst die levende werkelijkheid, die beleving voorbij woorden was, zou er geen commentaar op die beleving ontstaan.
OK …?
Dus het kan zeker. De enige moeilijkheid is dat het denken dikwijls zo doordraaft, zo hard gelooft dat het de kern van je wezen is, dat het als een wervelstorm wordt, een massa wind die substantie lijkt te hebben, een kern lijkt te bezitten. Zo ontstaat de ellende.
Maar de kern van een tornado is toch leeg?
Hier is het niet anders! De substantie is schijn.
Dus …?
De uitnodiging bestaat erin het denken voldoende te kalmeren zodat het doorzien kan worden. Zoals een wervelstorm op volle sterkte onhandelbaar is, zo ook is het denken niet te relativeren of te doorprikken wanneer het met grote kracht door de geest raast.
Eerst het denken enigszins tot rust brengen dus. Hoe doe ik dat?
Door een eenvoudige beoefening die de energie van het denken doet afnemen en ons tegelijk bewust maakt van dát deel van ons bestaan dat buiten het denken ligt: de beoefening van aandacht.