2.
En toch: zelfs als je het doel maar op een haarbreedte mist, dan nog ben je er even ver van verwijderd als de hemel van de aarde. Als ook maar het kleinste onderscheid verschijnt val je ten prooi aan verwarring. Misschien ben je trots op je inzicht en heb je een overvloedige realisatie,
of misschien heb je buitengewone wijsheid verworven en bereikte je de weg door de geest te verhelderen. Maar wanneer je ronddwaalt in je hoofd kan je het vitale pad missen, dat je toelaat vrij te zijn van je lichaam.[7]
Dogen zou hier kunnen geschreven hebben wat hij een paar jaar later in zijn Bendowa schreef:
Alhoewel deze onvoorstelbare[8] dharma overvloedig in elke persoon aanwezig is,
wordt hij niet verwezenlijkt zonder beoefening,
en wordt hij niet ervaren zonder realisatie.
Wanneer de fundamentele verlichting die je ware natuur is niet al beoefenend verwezenlijkt wordt, ben je als de slaper die beklemd wordt door een nare droom. Hij ligt knus in bed maar heeft daar niets aan want is volledig vervreemd van zijn in-bed-liggen. Hij dient het te verwezenlijken door te ontwaken.
Dogen gaat hier echter meteen een stap verder en stelt dat we de realisatie echt helemaal compleet, precies moeten treffen, zoals een pijl de roos van het doel treft. Want als je er ook maar even naast zit, ben je er even ver van verwijderd als de hemel van de aarde. Deze formulering roept de eerste verzen op van de Shinjinmei, het illustere “eerste zengedicht” dat toegeschreven wordt aan Sengcan (Jap. Sosan).
De Grote Weg is niet moeilijk.
Hij sluit enkel maar elk onderscheid uit.
Vrij van voorkeur of afkeer
zie je hem duidelijk voor je.
Als je hem mist, al is het op een haarbreedte afstand,
ben je er even ver van verwijderd als de hemel van de aarde.
Wil je hem zien zoals hij is
bevestig of ontken hem dan niet.
Vervolgens haalt Dogen ter staving niemand minder aan dan de historische Boeddha en de stichter van zen, Bodhidharma.
[7] Ik volg hier een eerdere vertaling van Kaz Tanahashi, die luidt “the vital path that allows you to leap free of the body” in plaats van de latere versie “the vital path of letting your body leap”. Ik meen dat deze zin in elk geval een toespeling maakt op de uitdrukking “geest en lichaam laten vallen (Jap. Shinjin datsuraku) die Dogen’s verlichting in China zou uitdrukken.
[8] Onvoorstelbaar is hier in de meest letterlijke zin gebruikt: je kan je er geen voorstelling van maken; of in ieder geval is elke voorstelling naast de kwestie, want het gaat hier precies om dat wat elke voorstelling, elk concept overstijgt. (LDW)