11. Oorverdovende stilte
Wat moet ik hiervan nu onthouden voor mijn beoefening?
Beoefen intensief zen onder leiding van een ervaren leraar. Wees helder en open bij alles wat je doet of beleeft. Wees voorzichtig met het trekken van verstandelijke conclusies over je beoefening: dat zijn dikwijls concepten die je distilleert uit je praktijk, en die dan vervolgens een hindernis vormen. Blijf nergens vastzitten. Maak je niet ongerust: de openheid die groeit zal zich op een of andere manier onbewust in je systeem vestigen. Het gaat om een loslaten, niet om het verzamelen van informatie of denkbeelden.
Maak vooral geen concept van ongescheidenheid. Automatisch zal je in zazen, door altijd weer het perspectief van het denken te verlaten (wat helemaal niet betekent dat er geen gedachten zijn!), diepgaand vertrouwd raken met het ongescheiden bestaan: onderling afhankelijke verschijnselen komen en gaan voortdurend als golven op de oceaan – dat kan je de realisatie van sunyata, leegte noemen. Tegelijk zal je intiem worden met het zijn van die verschijnselen, met hun materiaal: je kan direct ervaren dat het allemaal water is – dat kan je brahman noemen. Maar in zazen benoemen we noch sunyata, noch brahman. Als een gedachte opkomt, is er gewoon een woordeloos beleven van hoe ze opkomt, verblijft en oplost; naast een woordeloos voelen van hoe ze aanvoelt, hoe haar zijn aanvoelt. En die twee zijn niet gescheiden. Zazen overstijgt elke dualiteit, elke verwoording.
Pin spirituele tradities niet vast op hun conclusies, maar zie wat ze doen, wat hun praktijk is. Dan zal je merken dat ze misschien veel dichter bij je staan dan je aanvankelijk dacht. Misschien komt er wel een moment dat een hulpmiddel uit een andere traditie je juist die impuls geeft, die je nodig hebt om je verder te openen.
Het boeddhisme versmolt bij zijn aankomst in China diepgaand met het taoïsme en werd zen maar bleef tegelijk trouw aan zijn inhoud. In Tibet integreerde het de oude bön-traditie. Op gelijkaardige manier is de zen na zijn aankomst in het westen grondig aan het evolueren. De situatie is deze keer heel nieuw: alle grote tradities van het verleden, van over de hele wereld, zijn tegenwoordig beschikbaar voor de ernstige zoeker; er zijn de ontwikkelingen op psychologisch en therapeutisch gebied; er is de hedendaagse wetenschap, de kunst … Na een paar decennia van zoeken ontstaat er een eigen westerse zen, die langzamerhand volwassen wordt, kunnen we wel stellen. Oude culturele elementen, die ten onrechte met de essentie werden verbonden tijdens de eerste jaren kunnen nu losgelaten worden. Welke keuzes daarin gemaakt worden, dat verschilt van school tot school, en van mens tot mens – zoals het altijd geweest is. Er is een hele regenboog aan verschillende soorten zenonderricht mogelijk – een bijzonder spannende en inspirerende situatie. Om de Sandokai te parafraseren: zowel ongescheidenheid als diversiteit zijn fundamentele eigenschappen van het bestaan en tussen die twee, daar valt geen speld tussen te krijgen. Dus laat ons dit gesprek nu maar, in navolging van de grote Vimalakirti in de gelijknamige soetra, besluiten met de best mogelijke ode aan de nondualiteit: een oorverdovende stilte.
Luc De Winter, 21 juli 2017
© Luc De Winter 2017.